historie
De pakhuizen Maandag tot en met Zondag zijn, naast het Lloyd Hotel en een aantal voormalige loodsen, de enige monumentale gebouwen uit de negentiende eeuw in het moderne en populaire Oostelijk Havengebied. Pakhuis Zondag is in 1898 gebouwd als theepakhuis. Het is in 1990 door architect Pieter Weeda verbouwd tot modern appartementencomplex, met behoud van de monumentale uitstraling. De hoofdingang ligt aan de Entrepothaven.
Ontstaan van de Oostelijke haven
Halverwege de negentiende eeuw bepaalt de regering, ondanks bezwaren van de stad Amsterdam, dat ten het open havenfront gedempt moet worden. Zo kan het Centraal Station in het IJ komen. Stadsingenieur Van Niftrik krijgt daarop voor elkaar dat buiten de spoorlijn bij het Oosterdok een nieuwe kade aangelegd wordt: de Oostelijke Handelskade. Hiermee ontstaat het Oostelijk Havengebied. Dit gebied sluit goed aan bij de nieuwe haven die al in de Rietlanden aangelegd is, het Spoorwegbassin, en die met name gebruikt zou gaan worden voor de overslag van kolen en erts. De spoorlijnen sluiten aan op het haventerrein en Sporenburg wordt een wirwar van rangeersporen.
Met de ontwikkeling van de Oostelijke Handelskade krijgt Amsterdam voor het eerst een haven aan diep water. Dat is overigens in die tijd een vereiste om in de vaart der volkeren mee te kunnen. Met de bouw van de pakhuizen Europa, Azië en Africa start de eigenlijke ontwikkeling van de kade in 1883. De kade wordt “modern” opgezet, met een spoorlijn en (stoom-) kranen voor het laden en lossen.
Java- en KNSM-eiland
Wegens klachten over de invloed van de Zuiderzee op de activiteiten bij de Oostelijke Handelskade (bij storm kan er niet gewerkt worden vanwege de golfslag) wordt besloten een verder naar buiten liggende golfbreker aan te leggen. Dat blijkt geen succes. In 1890 besluit de gemeente Amsterdam om een dam aan te leggen. Dat is het begin van het Java-eiland en het KNSM-eiland. Al in 1896 besluit de gemeente om de IJkade aan te leggen, aansluitend op de dam. Met het baggerslib uit het Noordzeekanaal wordt het eiland opgehoogd. Met de verlenging van de westelijke IJkade in 1904 ontstaat het nieuwe schiereiland. Het water tussen het Java-eiland en de Oostelijke Handelskade vormt de IJhaven, het water ten zuiden van het KNSM-eiland wordt de Ertshaven.
Groei
Over de verbindingsdam/brug liggen de spoorlijnen voor het vervoer van goederen. Het nieuwe eiland heeft met diepwaterkades aan alle kanten volop mogelijkheden. Al in 1903 vestigt de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-Maatschappij (KNSM) zich op het oostelijk deel van het eiland. Dat bedrijf groeit zo sterk, dat het al snel de volledige Surinamekade en Levantkade omvat. Op het westelijk deel vestigt zich onder meer de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN), die op de Oostelijke Handelskade al niet genoeg ruimte meer heeft om te groeien.
In de eerste helft van de 20e eeuw is het Oostelijk Havengebied volop in ontwikkeling. Vanaf hier vertrekken de passagiersschepen naar het oosten, met name naar Nederlands-Indië. Het is een komen en gaan van schepen met vracht uit de kolonie. Tussen de loodsen en pakhuizen staan een aantal gezichtsbepalende gebouwen, waaronder het Lloyd Hotel (1918, van architect Evert Breman) aan de Oostelijke Handelskade en het zeer karakteristieke gebouw van de Algemene Dienst op de kop van de Handelskade (gesloopt in 1975).
Veemarkt en Abattoir
Al in 1877 wordt het terrein aan de Nieuwe Vaart aangewezen als het nieuwe terrein waar Veemarkt en Abattoir moeten komen. De nieuwe hygiënewetgeving maakt dat de bedrijven de stad uit moeten. Op dat moment staan op het terrein nog molens, die zich met hand en tand verzetten tegen de verwijdering. (De molens De Hoop, De Liefde en Het Fortuin stonden hier). Maar na de nodige rechterlijke uitspraken moeten ze wijken en in 1887 worden Veemarkt en Abattoir geopend.
Entrepothaven en de pakhuizen
Naast de Veemarkt wordt het terrein klaargemaakt voor een nieuwe gemeentelijke haven: de nieuwe Entrepothaven, ter uitbreiding van het oude Entrepotdok. Met de aanleg van het Merwedekanaal in 1892 is ook de verbinding met het achterland sterk verbeterd, en kunnen de pakhuizen aan het Entrepotdok benut worden voor de overslag van goederen. Hoge muren beschermen deze pakhuizen, waar tijdelijk invoerrechtvrije goederen worden opgeslagen voordat ze vervoerd worden naar het buitenland.
In 1899 worden de pakhuizen Maandag tot en met Zaterdag gebouwd, in 1903 gevolgd door Zondag. Het pakhuis Zondag is heel anders gebouwd dan de andere zes dagen van de week. Het dateert dan ook van een aantal jaar later en staat iets apart, omdat hier de sterk ruikende goederen werden opgeslagen. Een gevelsteen met een stralende theepot herinnert hier nog aan. Tot 1978 werden de pakhuizen nog mondjesmaat gebruikt. Als de havenactiviteit steeds meer verplaatst naar het nieuwe Westelijk havengebied wordt eind jaren `80 besloten de pakhuizen te verbouwen tot koopwoningen.
Oostelijk Havengebied – vanaf de tachtiger jaren
Het Oostelijk Havengebied is in het laatste decennium van de 20e eeuw ontwikkeld tot een modern woongebied, wat uitstraling betreft te vergelijken met de Eastern Docklands in Londen. Het gebied wordt gekenmerkt door een doordachte stedenbouwkundige opzet en een eigentijdse architectuur. In de nieuwe plannen blijven de 300 meter lange entrepotpakhuizen Maandag tot en met Zondag een hoogtepunt in het Oostelijk Havengebied. De pakhuizen worden tussen 1988 en 1991 verbouwd tot 390 premie-koopwoningen. Architect Chris Smit neemt Maandag tot en met Zaterdag voor zijn rekening, Pieter Weeda ontwerpt Pakhuis Zondag. Daarnaast staat dan nog cacao-pakhuis Koning Willem I, gebouwd in 1961. Dat wordt door architectenbureau Pro verbouwd tot kantoor voor het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis.
Architect Weeda realiseert in Pakhuis Zondag zestig appartementen, opgeleverd in 1990. Opvallende elementen in het ontwerp zijn de fraaie binnentuin, de grote erkers rondom het gebouw en het blauwe tegelwerk rond de entree. In 2011 is de entree verbouwd en is de originele, karakteristieke uitstraling teruggebracht onder leiding van Change Architects.